سرخدار

سرخدار درختی سوزنی برگ است از تیره سرخداریان( taxaceae) که بومی غرب، مرکز و جنوب اروپا ، شمال غربی آفریقا ، جنب غربی آسیا و شمال ایران میباشد.
این گونه در جنگل‌های شمال از بلندی‌های افرا تخته گرگان – پونه‌آرام گرگان، جنگل‌های نهارخوران تا جنگل‌های سوادکوه و در دره‌ها و پرتگاه‌های گیلان، مازندران و گرگان همراه با سایر گونه‌های جنگلی یافت می‌شود.
سرخدار درختی کمیاب است که به این دلیل آن را سرخدار می نامند که چوب و میوه ای سرخ دارد.
تنها در چند جنگل در سرتاسر دنیا می توانید این درخت را بیابید اما آنچه در گلستان می روید واقعا استثناییست.
حتی ضخیمترین سرخدارها در دیگر نقاط دنیا قابل مقایسه با سرخدارهای گلستان نیستند.
نام‌های محلی آن در مازندارن و گرگان «سرخدار، سرخه‌دار و سخدار» است. در علی‌آباد کتول «سوختال» در رودسر و آستارا «سیردار» نامیده می‌شود.
تحقیقات نشان می دهد که سرخدار قدمتی ۱۹۰میلیون ساله دارد و انسانهای نخستین از برگ آن نوعی سم مخصوص می ساختند. احتمالاواژه toxin در لاتین، به معنای سم، از نام این درخت گرفته شده است.

این درخت عمر طولانی دارد ،در بریتانیا نمونه های 2000 ساله و4000 ساله از این درخت دیده شده است .

سرخدار درختی است سوزنی برگ، دارای پوست فلس‌دار.
چوب درون آن به رنگ قرمز شاه بلوطی و برگ‌های آن دائمی و همیشه سبز است که در قسمت پایینی درخشان و براق است .
بلندی درخت به ۹ تا ۳۰ متر و قطر آن به ۳ متر می‌رسد.
رشد آن بسیار کند و رویش ارتفاعی آن سالانه ۱۰ سانتیمتر است.این درخت 20 تا 50 سال نیاز دارد تا به ارتفاع نهائی خود برسد.
طول برگ ها به 3-2 سانتيمتر و عرض آن به 3-2 ميليمتر مي رسد.
گل هاي گياه عاري از كاسه و جام مي باشند و به دو صورت نر و ماده، واقع بر روي دو پايه جداگانه ظاهر مي شوند. گل نر آن 12-4 پرچم فشرده و گل ماده آن كه شبيه به يك جوانه كوچك است منحصراً يك تخمك برهنه واقع در درون محفظه اي به صورت پياله دارد كه تدريحاً گوشت دار و قرمز رنگ شده، منظره يك ميوه بسته را كه در قسمت انتهايي باز است پيدا مي كند.
به طور طبيعي جست هايي از اطراف ريشه آن بيرون مي زند كه در سوزني برگان كمتر مشاهده مي شود و ماده رزين نيز در چوب آن وجود ندارد.
میوه نوع ماده آن به رنگ قرمز و نوع نر آن به رنگ زرد که هر دو غیر سمی است. بذر سرخدار توسط پرندگان از جمله قرقاول پخش می‌شود.
سنجاب‌ها نیز به انتشار بذر سرخدار کمک می‌کنند.

برگ و ساقه ودانه این گیاه حاوی تاکسین است که یک آلکالویید بسیار سمی است که اثرات ضد میتوزی دارد ودر درمان شیمی درمانی استفاده می شود.
چوپان ها به دلیل سمی بودن آن را قطع میکنندو دیگر در ناحیه خزری فقط در منطقه کیاسر به طور پراکنده دیده میشود.
ایران دانه های این گیاه وقسمت های دیگر را به دلیل داشتن خاصیت ضد میتوزی به آمریکا صادر و قرص جلوگیری کننده از سلول های سرطانی را با قیمت گزاف خریداری میکند.

شرایط نگهداری از این درخت همیشه سبز به شرح زیر است:

نور: به طور کلی سرخدار درختی سایه دوست است که بهتر است در سایه یا نیمسایه قرار داشته باشد.
آبیاری:به آبیاری متوسط نیاز دارد.
خاک: خاک ماسه ای ، لومی، گچی یا شنی مرطوب و خوب زهکشی شده خاک مناسب میباشد.
دما: دمایی در حدود 16 درجه مناسب است.

این درخت چوبی بسیار محکم دارد که از آن برای ساخت خانه های دو یا سه طبقه استفاده می شود.

کاربرد سرخدار در طب سنتی:
میوه عاری از دانه: اثر نرم کننده ،رفع سرفه و ملین دارد و برای رفع سرفه های مزمن ،سیاه سرفه ، دفع سنگ کلیه استفاده میشود.
مصرف فراورده های این گیاه جهت رفع رماتیسم ،زردی ، بازشدن قاعدگی ،نرمی استخوان،اسکوربوت،صرع و دیفتری توصیه شده است.

تكثير گياه از طريق كاشت بذر و قلمه زدن امكان پذير است.
بذر گياه در مرداد ماه مي رسد.
جوانه زدن آن نامنظم و گاهي 3-2 سال طول مي كشد.
بذور تيمار شده با استرس هاي دمايي به صورت يك ساعت گرما (30 درجه سانتي گراد) و يك ساعت سرما (5- درجه سانتي گراد) به مدت 24 ساعت موجب افزايش درصد جوانه زني مي شود.
وزن هزار دانه بذر خالص آن 50 گرم است.
معمولاً نهال هاي به دست آمده از بذر را 3-2 سال در خزانه نگاه مي دارند و سپس به زمين اصلي منتقل مي كنند.

هشدار: همانطور که ذکر شد برگ و دانه این گیاه به شدت سمی است.
علائم مسمومیت سرخدار به شرح زیر می باشد:
تسریع ضربان قلب، لرزش عضلانی ، تشنج، اختلال گردش خون، نارسائی قلبی .
با این حال ممکن است پس از مسمومیت هیچ علائمی مشاهده نشود.